زیبایی و جذّابیت برای بسیاری از خانم‌های ایرانی در هر رده سنی و تحصیلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.  هایپرپیگمنتیشن یکی از مشکلاتیست که کاهاً باعث آسیب جدی به پوست می شود. هایپرپیگمنتیشن به افزایش رنگدانه در پوست و ایجاد لکه‌های تیره و نامنظم میان بخش‌های مختلف پوست می‌انجامد.

در این مقاله، سعی شده تا آخرین روشهای درمان هایپرپیگمنتیشن پوست در اختیار شما گذاشته شود.

 عوامل ایجاد هایپرپیگمنتیشن 

نور خورشید: تعرض مکرر و بدون استفاده از محافظت مناسب در برابر نور خورشید می‌تواند به فعال شدن ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولید کننده ملانین) و افزایش تولید رنگدانه منجر شود.

عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی در دوران بارداری، مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی بیماری‌ها می‌توانند تولید بیش از حد ملانین را تحریک کنند و هایپرپیگمنتیشن را ایجاد کنند.

عوامل التهابی: التهاب پوستی ناشی از آکنه، زخم‌ها، سوختگی‌ها و مشکلات پوستی دیگر می‌تواند به افزایش تولید ملانین و هایپرپیگمنتیشن منجر شود.

وراثت: برخی افراد ممکن است به دلیل وراثتی بیشتر در معرض هایپرپیگمنتیشن باشند. اگر در خانواده شما مواردی از هایپرپیگمنتیشن وجود دارد، احتمالاً شما هم به این مشکل دارای آسیب بیشتری هستید.

تغییرات سن: با پیشرفت سن، پوست دچار تغییرات مختلفی می‌شود و می‌تواند به هایپرپیگمنتیشن پوست منجر شود.

درک و شناخت عوامل موجب هایپرپیگمنتیشن پوست می‌تواند به شما کمک کند تا روش‌های مناسبی را برای کاهش و مدیریت آن انتخاب کنید.

دارو  درمانی 

روش‌های درمان هایپرپیگمنتیشن با استفاده از داروها به منظور کاهش تولید ملانین (رنگدانه پوست)، مهار فعالیت ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولید کننده ملانین) و کاهش ظاهر لکه‌های تیره و نامنظم در پوست عمل می‌کنند. این داروها می‌توانند به صورت موضعی (بروی پوست) یا سیستمیک (درون بدن) مصرف شوند. در زیر، برخی از روش‌های درمانی معمول با استفاده از داروها برای هایپرپیگمنتیشن ذکر شده است:

هیدروکینون: این ترکیب شامل مواد سفید کننده پوست است که با کاهش تولید ملانین در پوست و کاهش رنگ لکه‌ها عمل می‌کند.

رتینوئیدها: این دسته داروها شامل ترکیباتی مانند ترتینوئین (ترتینوئینوئید) است که به کاهش تولید ملانین و تقویت بافت پوست کمک می‌کند.

کورتیکواستروئیدها: این داروها مانند هیدروکورتیزون، به کاهش التهاب پوست و کنترل هایپرپیگمنتیشن کمک می‌کنند.

آزلاسیک اسید: این ماده به کنترل فعالیت ملانوسیت‌ها و کاهش تولید ملانین کمک می‌کند.

آربوتین: این ماده از گیاهان استخراج شده و با کاهش تولید ملانین و تقویت رنگدانه‌های پوست عمل می‌کند.

توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر گونه درمان، با یک پزشک متخصص پوست مشورت نموده تا با توجه به شرایط خاص شما بهترین درمانها را که میتواند شامل دارو و یا استفاده از ابزارآلات کلینیکی باشد، برای شما تجویز نماید.

درمان با روشهای طبیعی

 در ادامه، برخی از روش‌های رایجِ خانگی برای درمان هایپرپیگمنتیشن را آورده ایم:

رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی با خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی می‌تواند به کاهش هایپرپیگمنتیشن کمک کند. مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C، ویتامین E، آنتی‌اکسیدان‌ها، فیتوشیمیکال‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند مفید باشد. مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی چرب (مثل ماهی سالمون)، گردو و روغن زیتون.

استفاده از ماسک‌های طبیعی: استفاده از ماسک‌های طبیعی مانند آلوئه‌ورا، عصاره لیمو، عصاره خیار و عسل می‌تواند به تقویت و روشن‌تر شدن پوست و کاهش لکه‌های هایپرپیگمنتیشن کمک کند.

استفاده از عصاره‌ها و روغن‌های طبیعی: برخی عصاره‌ها و روغن‌های طبیعی مانند روغن زیتون، روغن نارگیل، عصاره آلوئه‌ورا و عصاره رزماری می‌توانند خواص ضد التهابی و روشن‌کننده داشته باشند و به تقویت و بهبود پوست کمک کنند.

استفاده از عرقیات گیاهی: برخی گیاهان دارای خواص روشن‌کننده و ضد هایپرپیگمنتیشن هستند. مانند عرقیات آلوئه‌ورا، عرقیات گل رز و عرقیات زعفران.

مهم است بدانید که روش‌های درمانی طبیعی ممکن است نتایج متفاوتی برای هر فرد داشته باشند و ممکن است نیاز به صبر و استمرار داشته باشند. قبل از استفاده از هر محصول یا روش درمانی طبیعی، توصیه می‌شود با یک پزشک متخصص پوست مشورت کنید تا از سازگاری و اثربخشی آن برای شما مطمئن شوید.

لیزر درمانی

 لیزرها از طریق تابش نوری با طول موج خاص به لایه‌های پوست نفوذ کرده و با تغییر فعالیت میتوکندریایی‌ها در سلول‌های پوست، باعث کاهش هایپرپیگمنتیشن و روشن‌شدن مناطق تیره می‌شوند. نوع و طول موج لیزر، عمق تاثیر، و نوع هایپرپیگمنتیشن مورد نظر متغیر است و بسته به مورد ممکن است از لیزرهای QS (نانوثانیه)، لیزرهای Pico (پیکوثانیه)، لیزرهای فراصوتی، و یا دیگر فناوری‌های لیزری استفاده شود.

مهم است بدانید که انتخاب درمان لیزری برای هایپرپیگمنتیشن نیاز به ارزیابی دقیق و تشخیص صحیح توسط یک پزشک متخصص پوست دارد. وی بر اساس نوع هایپرپیگمنتیشن، رنگ پوست، و دیگر عوامل فردی شما، روش و دستگاه لیزر مناسب را برای شما تعیین خواهد کرد. همچنین، پس از درمان لیزری، ممکن است نیاز به مراقبت و استفاده از محافظت‌های خورشیدی بیشتر در برابر نور خورشید داشته باشید تا نتایج بهتر حفظ شود.

 درمانها و عوارض احتمالی

روش‌های درمانی هایپرپیگمنتیشن معمولاً مطمئن هستند و می‌توانند بهبود قابل توجهی در کاهش رنگ پوست ناهنجار و لکه‌های هایپرپیگمنتیشن ایجاد کنند. با این حال، هر روش درمانی ممکن است دارای اثرات جانبی متفاوتی باشد، و ممکن است برای هر فرد نتایج واکنش‌های متفاوتی داشته باشد. برخی از اثرات جانبی ممکن عبارتند از:

تحریک و التهاب پوست: بعضی روش‌های درمانی ممکن است باعث تحریک و التهاب پوست شوند، که می‌تواند باعث احساس سوزش، قرمزی و ترشح زیاد پوست شود. این عوارض معمولاً به طور موقت و در طول دوره درمانی اتفاق می‌افتند و پس از آن بهبود می‌یابند.

حساسیت پوست: برخی از روش‌های درمانی ممکن است باعث حساسیت پوست شوند، که می‌تواند به طور موقت یا به صورت مزمن باقی بماند. این حساسیت می‌تواند شامل خارش، قرمزی، ترشحات پوستی و سوزش باشد.

نتایج نا مطلوب: برخی از روش‌های درمانی ممکن است با توجه به شرایط فردی نتوانند نتیجه کاملی داشته باشند و هایپرپیگمنتیشن را به طور کامل کاهش ندهند یا بعد از مدتی دوباره ظاهر شوند.

ریسک عفونت: در برخی روش‌های درمانی، مانند روش‌های لیزر یا روش‌های جراحی، ریسک عفونت ممکن است وجود داشته باشد.

مراقبت و پیشگیری از هایپرپیگمنتیشن 

استفاده از محافظت خورشیدی: استفاده از محافظت خورشیدی مناسب و مصرف کرم ضدآفتاب با عامل‌های محافظتی بالا در برابر اشعه UV می‌تواند موثر باشد. انتخاب کِرم ضدآفتاب با طیف وسیع محافظتی (Broad Spectrum) و عامل‌های محافظتی SPF 30 یا بالاتر را توصیه می‌کنیم. همچنین، استفاده از کلاه و عینک آفتابی و جلوگیری از برخورد مستقیم با نور خورشید در ساعات پرشدت (بین 10 صبح تا 4 بعد از ظهر) نیز مهم است.

محافظت در برابر آسیب‌های پوست: استفاده از محافظت‌های فیزیکی مانند استفاده از کلاه، عینک و لباس‌هایی که بدن را از تابش مستقیم خورشید محافظت می‌کنند، می‌تواند مفید باشد. همچنین، در صورت برخورد با مواد شیمیایی قوی یا آسیب‌دهنده، استفاده از دستکش و لباس محافظ مناسب را توصیه می‌کنیم.

اجتناب از تحریکات پوستی: تحریکات مانند دست‌زدن و خارش دادن به پوست، استفاده از محصولات پوستی تحریک‌کننده، و ماساژ بیش از حد ممکن است به هایپرپیگمنتیشن موجود یا ظهور آن کمک کنند. بهتر است از تماس نازک و نیمه‌نیمه با پوست خودداری کنید.

مراقبت‌های پوستی مکمل: استفاده از محصولات مراقبتی پوستی مناسب، مانند مرطوب‌کننده‌ها، ضد التهاب‌ها و محصولات حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها، می‌تواند به حفظ سلامت و تونیک پوست کمک کند و خطر هایپرپیگمنتیشن را کاهش دهد.

مراجعه به پزشک متخصص پوست: در صورتی که دارای مشکلات هایپرپیگمنتیشن مزاحم هستید، بهتر است به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک می‌تواند تشخیص دقیقی برای نوع هایپرپیگمنتیشن شما بگذارد و راهکارهای درمانی متناسب را پیشنهاد دهد.

در نهایت، همواره توصیه می‌شود با پزشک متخصص پوست درباره راهکارهای پیشگیری از هایپرپیگمنتیشن مشورت کنید، زیرا هر فرد و مورد ممکن است نیازها و شرایط منحصر به فردی داشته باشد.

ارتباط هایپرپیگمنتیشن با دوران بارداری و شیردهی 

در دوران بارداری، سطح هورمون‌های مانند استروژن و پروژسترون در بدن افزایش می‌یابد و این تغییرات هورمونی می‌توانند به افزایش فعالیت ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده پیگمنت) و افزایش تولید ملانین (پیگمنت پوست) منجر شوند. این ممکن است باعث ظهور لکه‌های تیره رنگ روی پوست صورت (نواحی چانه، مکمل و پیشانی)، گردن، دست‌ها و سایر نواحی بدن شود. این نوع هایپرپیگمنتیشن را به عنوان “ملانوما” یا “لکه‌های بارداری” می‌شناسند.

هایپرپیگمنتیشن ممکن است همچنین در دوران شیردهی نیز رخ دهد. در این مرحله، سطح هورمون‌ها در بدن نسبت به حالت عادی بالاست و ممکن است باعث تحریک ملانوسیت‌ها و ایجاد لکه‌های هایپرپیگمنتیشن شود. به عنوان مثال، لکه‌های تیره رنگ معروف به “نقاط مادری” ممکن است در مناطقی مانند پستان‌ها و شکم ظاهر شوند.

اهمیت مدیریت صحیح هایپرپیگمنتیشن در دوران بارداری و شیردهی از لحاظ ظاهری و روانشناختی بسیار مهم است. در صورت مشاهده هرگونه تغییرات رنگ پوست غیرعادی، توصیه می‌شود با پزشک متخصص پوست مشورت کنید تا تشخیص درستی را بگذارند و راهکارهای مناسب برای مدیریت و کاهش هایپرپیگمنتیشن در دوران بارداری و شیردهی را به شما ارائه دهند.

میزان شایع بودن هایپرپیگمنتیشن در ایران 

ژنتیک: عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در بروز هایپرپیگمنتیشن داشته باشند. برخی از افراد ممکن است به علت وراثت ژنتیکی حساسیت بیشتری به تولید ملانین (پیگمنت پوست) داشته باشند.

تحمل نور خورشید: افرادی که به طور طبیعی نسبت به نور خورشید حساسیت بیشتری دارند، در معرض خطر بیشتری از هایپرپیگمنتیشن قرار می‌گیرند. مواجهه مکرر با نور خورشید بدون استفاده از محافظت خورشیدی مناسب می‌تواند عاملی برای ظهور هایپرپیگمنتیشن باشد.

تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در بدن می‌تواند هایپرپیگمنتیشن را تحریک کند. مانند تغییرات هورمونی در دوران بارداری، شیردهی، مدت زمان قاعدگی و استفاده از برخی داروها.

التهاب و آسیب پوست: التهاب پوستی ناشی از جراحات، زخم‌ها، آفتاب سوختگی و عوامل دیگر می‌تواند به هایپرپیگمنتیشن منجر شود. افرادی که پوست آسیب‌پذیرتری دارند، ممکن است در مقابل هایپرپیگمنتیشن حساس‌تر باشند.

استفاده از محصولات آرایشی: استفاده بی‌رویه و بدون محدودیت از برخی محصولات آرایشی ممکن است هایپرپیگمنتیشن را تحریک کند. برخی از مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی می‌توانند باعث تحریک پوست و افزایش تولید ملانین شوند.

به طور کلی، هایپرپیگمنتیشن تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و زیستی رخ می‌دهد. اما تحقیقات بیشتر نیاز است تا بتوان به طور دقیق دلایل رخ دادن هایپرپیگمنتیشن در برخی از افراد ایرانی را مشخص کرد.